Hoofdstuk 5: De samenleving in beroering II: sociale onrust

In 1900 verschijnt Sigmund Freuds boek over dromen: “Die Traumdeutung” (De betekenis van dromen). Freud schrijft over de relatie tussen het onbewuste en de inhoud van dromen. Vaak wordt het verschijnen van dit boek beschouwd als de grondlegging van de psychoanalyse. In dromen zouden verborgen boodschappen van het onderbewustzijn zitten: dromen zouden verkapte vervullingen zijn van onbewuste wensen. Door dromen te analyseren kon men dus dingen over het onbewuste te weten komen.

Dit maakt de enorme  invloed die het onbewuste op handelen en denken uitoefent duidelijk. De mens is geen heer in eigen huis, schrijft Freud. Hij wordt beheerst door verlangens en driften waarover hij geen controle heeft.

Dit is de derde krenking van de mens: sinds Copernicus weet de mens dat hij niet het centrum van de kosmos is. Sinds Darwins evolutietheorie weet hij dat hij niet de kroon op de schepping is. Met deze inzichten van Sigmund Freud  is hij nu ook geen baas meer over zichzelf.

Op sociaal gebied strijden suffragettes voor vrouwenrechten. Er wordt bovendien gestreden tegen kinderarbeid en voor de rechten van  arbeiders.

Suffragette is de Engelse term die staat voor iemand die strijdt voor de vrouwenrechten, met name voor het vrouwenkiesrecht. De echte naam van deze organisatie was de ‘Sociale en Politieke Vrouwenunie’. Deze werd opgezet in 1903. De term is afgeleid van het Engelse woord ‘suffrage’, dat stemrecht betekent.

De suffragettes zetten grote demonstraties op. Groepen vrouwen ketenden zich bijvoorbeeld vast aan het hek van het parlementsgebouw of stookten brandjes. Een belangrijke suffragette, Emily Davison, stierf toen ze bij een paardenwedren de renbaan opliep en door het paard van de koning werd vertrappeld.

Ook vreedzame protesten vonden plaats. Groeperingen zoals de Nationale Unie voor het Vrouwenkiesrecht werden opgericht. Duizenden vrouwen namen hierbij deel aan vreedzame en georganiseerde demonstraties met spandoeken en liederen. Het protest was vooral vreedzaam omdat vrouwen uit de arbeidersklasse zich het niet konden veroorloven om opgepakt te worden en naar de gevangenis te moeten, dan zouden zij hun gezin op het spel zetten. Maar zelfs deze demonstraties kregen te maken met tegenstand of zelfs repressie door de politie.

Met de opkomst van nieuwe ontwikkelingen in techniek en wetenschap, ontstond  echter ook vertwijfeling, zoals over de rol van geloof en over morele waarden.

De belle époque (Frans voor: het mooie tijdperk) is een benaming voor de periode van 1870 tot 1914 uit de Franse en bij uitbreiding de Europese geschiedenis. De naam werd geboren na de Eerste Wereldoorlog, toen men, getraumatiseerd door de slachtingen, met nostalgie terugkeek op een schijnbaar gouden tijdperk vóór het uitbreken van de oorlog, een tijd waarin onbezorgdheid en grote ontdekkingen Europa in de ban hielden.

Met de opkomst van nieuwe ontwikkelingen in techniek en wetenschap, ontstond  echter ook vertwijfeling, zoals over de rol van geloof en over morele waarden. Zekerheden verdwijnen. Mannen klagen over vrijgevochten vrouwen die dokter willen worden, ouders over hun kinderen die steeds ongehoorzamer lijken te worden. Decadentie steekt de kop op en wordt zelfs een modeverschijnsel. Vrije seksualiteit, verslaving en veel van wat vroeger sterk veroordeeld werd, is niet langer taboe. Dit alles wordt meesterlijk uitgebeeld door schilders zoals Henri de Toulouse-Lautrec.

Ondertussen kondigt zich een ongezien drama aan. Op 28 juli 1914 breekt de Eerste Wereldoorlog uit. Aanvankelijk waren veel mensen blij met het uitbreken van de oorlog. Ze dachten en hoopten dat die nieuwe vastigheid zou brengen. Het omgekeerde gebeurde echter: De oorlog zou  een enorme slachting veroorzaken en definitief een einde maken aan een tijd die later La Belle Epoque, de mooie tijd, zal worden genoemd.